świnia domowa, Sus scrofa domestica, gatunek zwierząt gospodarskich, dawniej zw. nierogacizną, hodowana niemal we wszystkich krajach dla mięsa i tłuszczu, dostarcza też skóry i szczeciny; pochodzi od dzika, którego udomowienie nastąpiło przed ok. 7 tys. lat w Azji, znacznie później w Europie. Rozwój hodowli świni domowej rozpoczął się na przełomie XVIII i XIX w. w Wielkiej Brytanii, gdzie wytworzono pierwsze hodowlane rasy. Współczesne rasy dzieli się na 3 typy użytkowe: mięsne, tłuszczowo-mięsne i słoninowe; obecnie rasy tłuszczowo-mięsne są stopniowo przekształcane na mięsne, a słoninowe wypierane przez mięsne; najcenniejsze z ras europejskich: wielka biała angielska, szwedzka krajowa (landrace), uszlachetniona duńska krajowa (landrace), pietrain; w Polsce największe znaczenie mają rasy: wielka biała polska i biała zwisłoucha polska; doskonali się też rasy puławską i złotnicką. Świnię domową cechuje szybkie osiąganie dojrzałości rzeźnej, duża wydajność mięsna, duża płodność i plenność oraz wszystkożerność. Świnia domowa osiąga fizjologiczną dojrzałość płciową w wieku 5–6 mies., loszki dopuszcza się do knura w wieku 8–9 miesięcy, ciąża (prośność) trwa średnio 114 dni; od 1 lochy można otrzymać 2 mioty w roku po 8–12 prosiąt, które przy matce przebywają 6–8 tygodni; ubój tuczników w wieku 6–9 miesięcy; maciory niektórych ras ważą do 300 kg, knury do 400 kg. Wskaźnikiem intensywności produkcji trzody chlewnej jest wysokość rotacji pogłowia (procentowy stosunek liczby ubijanych sztuk do liczebności pogłowia loch). Krajowe pogłowie trzody chlewnej wyniosło w 2019 11,2 mln szt, produkcja wieprzowiny wynosiła ok 2,5 mln t.[i]
bydło domowe, Bos taurus, gatunek zwierząt hodowanych głównie w celu pozyskiwania mięsa, mleka, skóry i siły pociągowej, zaliczany do rodziny bydłowatych, Bovidae. Udomowione w Azji 6–7 tys. lat p.n.e.; początkowo użytkowane na mięso, następnie jako siła robocza; mleczne użytkowanie bydła nastąpiło znacznie później, m.in. w Grecji ok. 1000 lat p.n.e. Zapoczątkowanie racjonalnych prac hodowlanych datuje się od 2. poł. XVIII w.; najlepsze wyniki osiągnięto wówczas w Anglii (R. Bakewell, później bracia Colling). Oprócz głównych produktów — mleka i mięsa, z bydła domowego uzyskuje się także skóry (podstawowe źródło surowca dla przemysłu garbarskiego), rogi (do wyrobów galanteryjnych i pamiątkarskich), kości (kleje, mączki kostne) i obornik (od 1 dużej sztuki ok. 10 t). Długość życia bydła domowego wynosi ok. 20 lat, okres gosp. użytkowania trwa do 15 lat; dojrzałość płciową bydło domowe osiąga w wieku 6–9 mies., do rozpłodu jest używane w wieku 15–20 mies.; cykl płciowy u krów trwa 21 dni, ruja 20–36 godz., ciąża ok. 280 dni; rodzi się zazwyczaj jedno cielę, częstotliwość porodów bliźniaczych 2–4%. W rozmnażaniu bydło domowego duże znaczenie ma sztuczne unasiennianie. W Polsce do niedawna hodowano bydło gł. dla mleka i siły pociągowej, ostatnio duży nacisk kładzie się także na produkcję mięsa, m.in. dlatego najbardziej jest rozpowszechniona nizinna czarno-biała rasa bydła. Bydło ma wielkie znaczenie gosp. na całym świecie; dostarcza bardzo ważnych w odżywianiu człowieka i zwierząt produktów — mleka (świat. produkcja ok. 495 mln t) i mięsa (ok. 56 mln t). W Polsce pochodzące od bydła produkty stanowią ok. 40% wartości całej produkcji zwierzęcej. Krajowa populacja bydła, bardzo mocno zredukowana pod koniec lat 80. i na pocz. 90., w 2019 liczyła ok. 6,3 mln sztuk (1975 —13 mln sztuk); produkcja mleka wynosiła 14,5 mln t, a wołowiny ok 550 tys. t.[ii]
[i] „Świnia domowa”, Encyklopedia PWN, www.encyklopedia.pwn.pl oraz dane publikowane na stronie Głównego Urzędu Statystycznego.
[ii] „Bydło domowe”, Encyklopedia PWN, www.encyklopedia.pwn.pl oraz dane publikowane na stronie Głównego Urzędu Statystycznego.
